Biyolojik Risk Etmenleri

Biyolojik risk etmenleri toksik ve zararlı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bu risk etmenleri ile ilgili olarak Dünya'da ve ülkemizde düzenlemeler getirilmiştir. Bununla birlikte bu düzenlemelerin çoğunda biyolojik tehlikelerin mikroorganizmalar ve enfeksiyöz etmenler olarak sınırlandırıldığı görülmektedir.

Ülkemizde biyolojik risklerden korunmak için 2004'te "Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik" çıkarılmıştır.


Biyolojik bir etkenin sağlıklı kişilerde hastalığa yol açması aşağıdaki etkenlere doğrudan bağlıdır.

• Etkenin hasta etme yetisinin yüksekliğine (patojenite - virülans)
• Bulaşma yollarına
• Konakçı adı verilen kişinin duyarlılığına
• Çevre etmenlere (ısı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akımının hızı, kimyasal maddeler, gazla ve toksinler)

Biyolojik etkenler enefksiyon risk düzeyine göre 4 risk grubunda sınıflandırılır.

• Grup 1: İnsanda hastalığa yol açmayan biyolojik etkenler
• Grup 2: İnsanda hastalığa neden olan, çalışanlara zarar verebilecek, ancak toplumda yayılma olasılığı bulunmayan, genellikle etkili korunma ve tedavi olanağı bulunan biyolojik etkenler
• Grup 3: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilecek ancak genellikle etkili korunma ve tedavi olanağı olan biyolojik etkenler
• Grup 4: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler

Biyolojik Risk Etmenlerinin bulunduğu başlıca sektörler:

• Tarım ürünlerinin yetiştirilmesi ve hasadı
• Hayvancılık
• Ormancılık
• Balıkçılık
• Tarımsal ürünler ve gıda paketleme
• Depolama: tahıl siloları, tütün ve diğerleri
• Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi
• Tekstil fabrikaları
• Ağaç işleme: marangozhaneler
• Laboratuar hayvanlarının bakımı
• Hasta bakımı: tıbbi ve dental
• Farmasötik ve bitkisel ürünler
• Kişisel bakım: saç ve vücut bakımı
• Klinik ve araştırma laboratuarları
• Biyoteknoloji: Üretim işlemleri
• Günlük bakım merkezleri
• Bina onarımı: Hasta binalar
• Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi
• Endüstriyel atıkların yok edilmesi

Biyolojik etkenlerden başlıca korunma yöntemleri eğitim, işe uygun kişisel koruyucu donanım seçimi, biyolojik riskleri doğurabilecek veya tetikleyebilecek etkenleri kullanmayarak veya kontrol altına tutma olarak sıralanabilir.

 

Faydalı bilgiler:

1. Mevzuata göre işverenler Grup 3 ve Grup 4 biyolojik risk etkenlere maruz kalan işçilerin listesini, yapılacak işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylar ile ilgili kayıtları uygun bir şekilde maruziyet geçtikten sonra 20 yıl boyunca tutar.
2. Bazı durumlarda belgeler 40 yıl boyunca saklanır. Bu durumlar:
• Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen BE
• Eldeki bilgi ve verilere göre seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan BE
• Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan BE
• Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan BE
• Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan BE maruziyette
3. İşverenler Grup 2, 3 ve 3 biyolojik etkenleri kullanmadan önce bakanlığa 30 gün önceden bildirimde bulunurlar.